Yumurtalık Kisti Nedir?
Kadın rahatsızlıkları sınıfında dünyada en yaygın şekilde görülen rahatsızlıklardan birisi de yumurtalık kistidir. Tıp literatüründe bayanların yumurtalık organına ‘over’ adı veriliyor olması çerçevesinde yumurtalıktaki kist oluşumlarını ‘over kisti’ olarak da isimlendiriliyor. Genel olarak zararsız yapıda olan yumurtalık kisti vakalarında yaklaşık olarak 80% ile 90% oranları aralığında ‘iyi huylu’ yapıya sahip oldukları ve kanser hücresi içermedikleri biliniyor. Bu yüzden de bayanlarda sıklıkla görülen yumurtalık kistinin yumurtalık kanseri olduğu endişesine doğrudan kapılmamak ve ‘Kadın Doğum Uzmanı’ yardımı alınması gerekir. Meydana gelen kistlerin iç yapısı tamamı ile sıvı formda olan maddeler ile kaplı olurken, çevresi kist duvarı ile kaplı olur.
Bayanlarda görülen yumurtalık kisti tipi kendi içerisinde de türlere ayrılmaktadır. Bu kist tipleri; işlevsel kistler, folikül kisti, endometriozis (çikolata kisti) ve dermoid kist şeklindedir. Bu yumurtalık kisti türleri tedavisinde önemli etkiye sahiptir.
Yumurtalık Kisti Nasıl Olur?
Bayanların yumurtalıklarında meydana gelen kistler, vücutta diğer bölgelerde ortaya çıkabilen tüm kist tiplerinde olduğu gibi somut olarak nedenler ortaya koyulamaz. Toplum genelinde ‘adet dönemi’ olarak isimlendirilen regl dönemi temel fonksiyonu itibari ile her ay düzenli şekilde yumurtalıklarda yumurtalık hücresi oluşumunu sağlar ve bu söz konusu hücre süreç içerisinde büyüme kaydederek, belirli evreye geldiğinde (regl dönemi başladığında) çatlama yaşar ve içerisinde yer alan folikülleri dışarıya atar. Bu dışarıya atış da ‘adet dönemi kanaması’ durumunu gerçekleştirir. Ancak bazı kişilerde bu yumurtalık hücrelerinin olağan süreci itibari ile ‘çatlama’ yaşamaması nedeni ile hücre büyümeye devam eder ve devamında kist yapısına bürünür. Bu durumda yumurtalıkta kist oluşumuna yol açar.
Yumurtalık Kisti Nedenleri Nelerdir?
Günümüzde yapılan araştırmalar yumurtalık kistleri nedenleri konusunda somut veriler ortaya koyabilmiş olmasa da kişinin bu kistle karşı karşıya kalmasında vücudunun daha yatkın olmasına neden olabilecek etkenler üzerinden tıbbi ve bilimsel teoriler öne sürülmektedir. Buna göre günümüzde over kisti vakalarında genel olarak;
- Hormonal bozukluk yaşayanlar,
- Triod bezinde anormal seviyede yüksek çalışma,
- Kısırlık problemi bulunanlar,
- Adet dönemi erken yaşta başlayan kişiler,
- Yüksek kiloya sahip olan kişiler( obezite vb.),
- Kısırlık tedavisine ilişkin ilaç kullanımı,
- Meme kanserine ilişkin ‘tamoksifen’ tedavisi alanlar,
Gibi durumlar ve uygulamalar yumurtalık kisti nedenleri arasında yer alır.
Yumurtalık Kisti Tanısı
İnsan vücudunda pek çok farklı faktöre bağlı olarak meydana gelebilen yumurtalık kisti ilk evrelerinde belirleyici ve somut belirtiler ortaya koymaz. Bu yüzden de kist oluşumunun söz konusu olduğunun kişisel olarak tespit edilebilmesi mümkün olmaz. Zaten günümüzde de tanısı koyulan yumurtalık kistlerinin önemli kısmı, standart kadın rahatsızlıkları dolayısı ile gerçekleştirilen kontroller esnasında tespit edilmektedir. Yani kişinin yaşadığı farklı bir soruna ilişkin olarak yapılan inceleme ve testlerde bölgede kist oluşumu saptanır.
Uzman jinekolog tarafından yumurtalık kisti tanısı için uygulanan ilk müdahale ‘vajinal’ ya da ‘karın’ yolu ile ultrason uygulamasıdır. Ultrason uygulaması ile yumurtalıktan görüntü alınır ki bu durumda uzmanının kist yapısının tipini öğrenebilmesine ve hatta iyi ya da kötü huylu olduğunu anlayabilmesine yardımcı olur. Günümüzde bu tip tanı işlemleri sırasında uzmanlar tarafından genel olarak hastanın durum ve isteklerine göre;
- MR,
- Bilgisayarlı tomografi,
Gibi ilave görüntüleme sistemleri ile de kontroller gerçekleştirilir.
Yumurtalıktaki kistin kötü huylu olma riski özellikle de hastanın ailevi sağlık hikayesinde kanser vakası söz konusu ise kan testi uygulanır. Çünkü hastanın kanındaki ‘CA-125’ isimli tümör markerinin değerleri kötü huylu olup, olmadığının belirlenmesinde önemli bir etkendir.
Önemli Not: Uzman doktor tarafından komplike vakalarda yumurtalık kisti tanısı için ‘Laparaskopi’ uygulaması da kullanılabilir.
Yumurtalık Kisti Kanser Olur mu?
Tüm dünyada bayanlar arasında oldukça yaygın bir kadın rahatsızlığı olan yumurtalık kistinin yüksek oranda iyi huylu olduğu bilinmesine karşın yumurtalık kisti kanser olur mu sorusu da azımsanmayacak seviyede dile getirilen önemli bir husustur. Yumurtalıktaki bu kist oluşumunun kanser hücresine dönüşmesi ya da içermesi olasılığı bulunur. Ancak hem bunun için vücutta belirli olguların yerine gelmesi gerekir hem de düzenli olarak takibinin yapılması gerektiğinden erken müdahale imkanı verir. Bu olasılık ileri yaşlarda çok daha yüksek seviyede olur. Ancak bir kistin kanser yapısına dönüşebilmesi için öncelikli olarak;
- Çift taraflı,
- Katı formda,
- Düzen bulunmayan yapısal biçim,
- Büyüme eğilimi aşırı olması,
- Karında asit birikimine neden olması,
- Zaman içerisinde olağan şekilde yok olmaması,
Gibi özelliklere sahip olması ve bu gibi durumların meydana gelmesi gerekir. Bu tip durumlar yumurtalık kisti için kanser yapısına dönüş sinyalleri oluşturur. Böyle bir durum söz konusu olduğunda da zaten uzmanlar tarafından en hızlı şekilde cerrahi müdahale gerçekleştirilmesi önerilir.
Yumurtalık Kisti Belirtileri Nelerdir?
Vücutta meydana gelen kistler genel olarak somut şekilde belirtiler ortaya koymaz. Yani belirtiler üzerinden kistin varlığına ilişkin tanı koyulabilmesi pek de mümkün olmaz. Ancak ilerleyen evrelerinde tüm kistlerde olduğu gibi yumurtalık kisti belirtileri de ortaya çıkabilir. Bu belirtiler farklı kadın hastalıklarının belirtileri ile benzer yapıda olabilir. Yine de yumurtalık kistinin belirtileri arasında;
- Adet dönemi ‘takvimi’ dengesizliği veya adet döneminin olağan şekilde yaşanamaması,
- Regl döneminin normalden çok daha şiddetli ve sorunlu geçmesi (şiddetli ağrı),
- Kasık bölgesi geneline yayılan ve süreklilik teşkil eden ağrı,
- Karın bölgesinde sürekli basınç etkisi,
- Cinsel birlikteliklerde şiddetli ağrı şikayetleri,
- Karın bölgesinde şişkinlik(ileri seviyede büyümüş kistlerde),
- Olağandışı kilo alımı,
- Göğüslerde büyüme(dolgunluk),
- Bağırsak yolları sorunları,
- Vücut genelinde tüy artışı,
- Mide bulantılarının sık sık yaşanması ve istifra edilmesi,
- Nadir olarak kısırlık
Gibi semptomlar ve şikayetler yer alır. Bu gibi yumurtalık kisti belirtileri gözlemleyen kişilerin en kısa süre içerisinde yumurtalık kisti riskine karşı uzman doktora başvurması gerekir.
Yumurtalık Kisti Tedavisi
Vücuttaki tüm diğer kistlerde olduğu gibi yumurtalık kisti tedavisi konusunda da kistin türü ve büyüklüğü ile birlikte hastanın yaşadığı şikayetler göz önünde bulundurularak belirlenir. Yani sadece ilaç ya da sadece cerrahi müdahale ile tedavi edilmesi söz konusu değildir. Ayrıca her yumurtalık kistinin tedavisinde cerrahi müdahale uygulanması gerekliliği de bulunmaz.
Bu gibi faktörler göz önünde bulundurulduğunda uzman doktor tarafından yumurtalık kisti tedavisi için hastada 3 aşamalı bir uygulama sürecine başlar. Buna göre;
1- Düzenli Kontrol ve Takip
Yumurtalık kistlerinin önemli kısmının zararsız olduğu bilindiğinden uzman doktor tarafından kistin hastaya rahatsızlık vermemesi ve üreme çağında olması itibari ile bu alanda olumsuz etkiler doğurmayan ve aynı zamanda da basit şekilde içeriğinde sadece sıvı birikimi söz konusu olan kistlerde aylık olarak düzenli test ve kontrollerin uygulanacağı 1 ile 3 ay arasında değişen bir takip uygular.
2- İlaç Tedavisi
Kontrollerde kistin büyümeye devam ettiği gözlemlenirse uzman hekim tarafından hastanın yumurtalık kisti tedavisi için ‘doğum kontrol hapı’ kullanmaya başlaması önerilir.
3-Cerrahi Müdahale
Yumurtalıktaki kistin büyümüş durumdaysa ya da büyümeye devam ediyor ve buna engel olunamıyorsa kişinin sağlığının korunması ve olası risklerle ile karşı karşıya kalmaması için uzman doktor tarafından cerrahi operasyon müdahalesi önerilir. Bu kapsamda günümüz tıp dünyasında yumurtalık kisti ameliyatı için 2 farklı teknik uygulanmaktadır. Burada yine kistin büyüklüğü, bulunduğu konum ve vücutta yarattığı tahribat ve semptomlar önem taşır. Ancak her iki müdahalede temelinde kistin bölgeden tamamen alınmasını hedefler.
Önemli Not: Yumurtalık kisti ameliyatı ile kistin alınması için kistin 8 cm ile 10 cm arasında ve hatta büyük olması gerekir. Tabii ki kanser yapısına sahip olması durumunda bu etken göz önünde bulundurulmaz.
- Laparaskopi ile Yumurtalık Kisti Ameliyatı
Yumurtalıkta bulunan kistin küçük boyutlarda olması ve kanser yapısına sahip olmaması durumunda uygulanır. Laparaskopi ufak bir operasyon niteliğine sahiptir. Hastanın karnının alt bölgesinde 1 ya da 2 ufak kesik özel cerrahi ekipmanlar ile atılır. Endoskop ile bu kesiklerden kiste ulaşılır ve cihazın sağladığı görüntü ile kistin çıkartılması sağlanır.
Bu yumurtalık kisti ameliyatı son derece basittir ve komplikasyon riski düşüktür. Hastanın kısa süre içerisinde iyileşmesini tamamlamasını ve gündelik yaşamına dönüş imkanı verir.
- Laparatomi ile Yumurtalık Kisti Ameliyatı
Kistin büyük yapıya sahip olması ya da küçük olmasına karşın kanser hücresine sahip olması durumunda uygulanan bir cerrahi tekniktir. Bu teknikte daha açık bir ameliyat gerçekleştirildiğinden iyileşme süreci çok daha uzun olur. Ayrıca bu ameliyatta uzman hekim tarafından özellikle kanserli yapıya sahip olan kist vakaları için kanserin yayılımına göre tümüyle yumurtalığı da alabilir.
