Şizofreni, gerçek ve gerçek olmayanı ayırt etmeyi, duyguları yönetebilmeyi ve başka insanlarla ilişki içerisinde olmayı zorlaştıran psikoloji tabanlı bir hastalıktır. Çevremizde görmemizin çok muhtemel olduğu bir hastalıktır. Şizofreni doğru tanı ve tedaviyle kontrol altına alınabilen bir hastalıktır.

Şizofreni Nedir?

Şizofreni, bireyin dünyayı olduğundan farklı gördüğü ve bununla birlikte davranışsal sıkıntılar gösterdiği bir beyin bozukluğudur. Şizofreni ve bipolar bozukluk (ayrıntılar için tıklayın) farklı hastalıklardır. Şizofrenide en sık görülen tür paranoid yani paranoyak şizofrenidir. Paranoyak şizofreniye sahip hastaların gerçek algısı daha değişiktir. Var olmayan şeyleri görür ve duyarlar, kafa karıştırıcı konuşmalarda bulunurlar. Başkalarının onu izlediğine ve zarar vermek istediklerine inanabilirler ve bu yüzden de günlük aktiviteleri bozulabilir.  Sürekli korku ve panik halinde olabilirler. Aşırı alkol ve uyuşturucu kullanımına başvurabilirler. Özellikle kriz dönemleri, depresyon dönemleri ve tedavini ilk 6 ayında intihar teşebbüslerinde bulunabilirler.

Şizofreni kronik bir hastalıktır. Hissedilen korkuların çoğu gerçek değildir. Tedaviyi almayan hastalar gittikçe kötüleşir.

Şizofreninin Nedenleri Nelerdir?

Şizofreninin kesin nedenleri yoktur ve tam olarak bilinmemektedir. Ama bilinen bazı nedenler şu şekilde sayılabilir.

1. Genetik faktörler: Bu faktör kesin bir sonuca ulaşmamaktadır ve bununla beraber şizofren bireylerin yüzde altmışında aynı hastalığa sahip bir aile üyesi yoktur. Ancak genetik yatkınlık vardır.
2. Çevresel nedenler: Uzmanlara göre genetik yatkınlığa sahip kişilerde çevresel faktörler şizofreniyi tetiklemektedir. Stres başlıca nedenlerden biridir. Bununla beraber doğum öncesi viral enfeksiyon, doğum sırasındaki düşük oksijen seviyesi, erken ebeveyn kaybı, çocukluktaki fiziksel veya cinsel istismar, işkenceye maruz kalmak birer neden olarak sayılabilir.
3. Anormal beyin yapısı: Beynin kimyası ve beynin yapısı da etkileyen faktörlerden biridir fakat ihtimali düşüktür.

Şizofreni Belirtileri Nelerdir?

Erken uyarılar şunlardır:

1. Depresyon (Depresyon belirtileri nedir)
2. Düşmanlık, şüphecilik, aşırı tepki
3. Hijyen azalması
4. İfadesizlik
5. Nedensiz ağlamalar, sevinçler ya da yersiz kahkahalar
6. Uyuşukluk ve unutkanlık
7. Garip sözcükler, anlaşılmayan konuşmalar

Bunlar dışındaki şizofren belirtileri ise:

1. Hasta gerçek olmayan bir topluluğun ya da varlığın onu ele geçirmek istediğine inanabilir. Hastaların %90’ında görülen bir durumdur.
2. Anlamlı olmasa da herhangi bir yerde gördüğü herhangi bir hareketin, yazının veya resmin ona özel bir mesaj olduğuna inanır.
3. Hasta kendini toplum için önemli bir figür gibi düşünür. Uçabileceğine veya sözleriyle toplulukları arkasında toplayabileceğine inanır.
4. Hasta, şiddetli halüsinasyonlar görür. Bu durum herhangi bir duyu organını etkileyebilirken çoğu zaman işitsel olarak hissederler. Çoğu zaman kendi iç seslerini dışarıdan söylenmiş gibi duyarlar. Ses çoğu zaman tanınan bir sestir, kaba ve eleştiriseldir. Halüsinasyonlar görsel olarak da ortaya çıkabilir. Görseller, hasta yalnızken kötüleşir.
5. Düzensiz konuşmalar, tekrarlamalar, anlamsız cümleler görülebilir.
6. Normal hayattaki farklı davranışlar. Aktivitelerde düşüş, uygunsuz duygusal tepkiler, ilgi ve coşku, dünyaya olan ilginin düşüşü, konuşma zorlukları.

Şizofreni İle İlgili Doğru Bilinen Yanlışlar

1. “Şizofreni, bölünmüş kişilik demektir. “

Hayır, şizofreniye sahip bireyler gerçeklerden kısmen ayrılmış demektir. Şahsiyetleri bölünmemiştir.

2. “Şizofreni nadir görülen bir durumdur.”

Her insanda %1 ihtimalle şizofreninin gelişme riski vardır. Nadir görülen bir durum değildir.

3. “Şizofreni hastaları tehlikelidir.”

Hastalık sebebi ile görülen halüsinasyonlar şiddete sebep verebilse de çoğu şizofren hastası şiddete başvurmazlar ve tehlike oluşturmazlar.

Şizofreninin Tedavisi Nasıldır?

Şizofreni tedavisi ilaç, psikolojik destek, rehberlik gibi dallar içerir. Uzun süreli bir tedavisi vardır ve aileler ya da çevre için duygusal bir dönemdir. Hasta iyi hissettiğinde bile tedaviye devam edilmelidir. İlaçlar, halüsinasyonları, sanrıları veya düzensiz düşünceleri azaltır ama sosyal çekinme, motivasyon eksikliği, duygusal ifade yetersizliği ve benzeri belirtileri tedavi edemez. Bu sebeple terapi çok önemlidir.

Aile ve çevrenin olumlu ve pozitif yaklaşımlar hem tedavi hem de hasta için çok önemlidir. Gerekli destek ve motivasyon aile tarafından hasta bireye sağlanmalıdır. Sabırlı ve motive olunmalıdır.

Şizofreni ve Tedavisi Sırasında Yapılması Gereken Şeyler

1. Stres yönetimini öğrenin.
2. Sosyal destek alın.
3. Düzenli spor yapın.
4. Düzenli ve yeterince uyuyun.
5. Alkol, nikotin ve uyuşturucudan uzak durun.
6. Besleyici ve düzenleyici yemekler yemeye özen gösterin.