Gagavuzya, Prut Irmağı ve Ukrayna arasında yer alan, özel hukuki bir yere sahip olan ve Moldova’nın güney kesiminde bulunan bir bölgedir. Bölgenin yüzölçümü bin 800 km2 olarak bilinirken, 1994 senesi kayıtları doğrultusunda nüfusu ise 200 bin kişiden oluşur. Merkezi Komrat olan Gagavuzya, tarım arazisi şeklinde kullanılan bozkır kuşağı içinde bulunurken, yüzey şekilleri ise tepeler ve alüvyonlu ovaları barındıran yumuşak kıvrımlı yapılardan oluşur.
Nüfusunun yüzde 47’lik bölümü Gagavuz, yüzde 28’lik bölümü Ukraynalı ve yüzde 25’lik bölümü ise Ruslardan oluşan Gagavuzya’nın resmi dili Gagavuzcadır. Gagavuzya’da halk geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlarken, çok sayıda tarihi yerleşim alanına sahip olan ülke sırası ile bakıldığında, Kiev Prensliği, Altnordu Devleti ve Besarab Hanedanı’nın egemenliğine girmiştir.
Gagavuzya, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı topraklarına katılmış bunun ardından ise Ruslar ve Romenler arasında birkaç kez el değiştirmiştir. Bu el değiştirmelerin ardında ülke en son SSCB’ye bağlı olan Moldova Sovyet Sosyalit Cumhuriyeti’nin içinde bulunuştur.
1990 senesinde kendi bağımsızlığını ilan den Gagavuzya, Ukrayna ve Moldova tarafından kabul edilmemiştir. 1991 senesinde gerçekleştirilen referandum sonucunda halkın yaklaşık olarak yüzde 81’lik bölümü bağımsızlığı onaylamıştır. 1994 senesinde yasal şeklini elde eden Gagavuzya, 1995 senesinde ise yerel olarak onaylanan anlaşma kapsamında özel hukuki statülü bölge konumuna gelmiştir.
Bölgenin genel toprak fonunun 150 bin 100 hektarı tarım arazisi olmak kaydıyla toplam olarak 181 bin 100 hektardan oluşur. Söz konusu toprak çeşitlerinin nem oranı düşük seviyedeyken, bir hektar üstünde bir metrelik katmanda 280 ila 350 ton civarında humus vardır.
İklimi sıcak olan Gagavuzya’nın ortalama yağış miktarı ise 350 ila 370 mm kadardır. Bu bölgede ormanların ve yerel enerji kaynaklarının bulunmamasından dolayı bölge enerjiyi dışarıdan temin eder.
Gagavuz Türkleri Kimdir?
Gagavuzya, Moldova Cumhuriyeti‘ne bağlı özerk bir devlet olarak bilinirken, ülkeye adını veren Gagavuzlar Oğuz Türkü kökenine sahip olup, Gagavuz kelimesinin de Gök-oğuzdan türemiş olduğu düşünülür. Paul Wittek’in düşüncesi doğrultusunda, Gagavuz kelimesinin Anadolu Selçuklu Hükümdarı II. İzzeddin Keykavus ile bağlantılı olduğu belirtilir.
Şu anda 250 bin civarındaki Gagavuz, eski SSCB topraklarında yerleşik hayat sürerken, bu Gagavuzların büyük bir bölümü ise Moldova’nın güney topraklarında yer alan Bucak bölgesinde yaşar. Gagavuz köyleri, Ukrayna’da bulunan Odesa ve Zaporojue şehirlerinde, Romanya’da, Kazakistan’da, Kırgızistan’da, Özbekistan’da ve Kabardey’de bulunmaktadır.
Ortodoks hristiyan kökenli etnik Türkler olarak bilinen Gagavuzlar, Bizans yazılı kaynakları göz önüne alındığında 11’inci yüzyılda Tuna nehrini aşıp Balkanlarda yer alan Makedonya, Paristrone, Yunanistan ve Bulgaristan’da yerleşen göçebe boyları olarak kayıtlara geçmiştir.
