3 yaş dönemi çocukların ilk ergenlikleri olarak bilinir. Dönemin gereği bunalım dönemleri ve ağlama krizleri diğer etmenlerle birleştiğinde bu dönem 3 yaş sendromu olarak adlandırılır.
Çocuk gelişiminin en önemli basamaklarından biridir 3 yaş dönemi. Çocuğun bireyleşmeye başladığı, aidiyet kavramının şekillendiği, bunalımların ağlama krizlerini tetiklediği, ağlayarak istediği elde etmeyi öğrendiği süreç olarak değerlendirebilir.
Bu içerikle sizlere 3 yaş bunalım döneminden, sebep olan etmenlerden ve bu dönemle nasıl başa çıkacağımızdan bahsedeceğiz.
3 yaş bunalım dönemi nedir?
İnsanoğlu doğumundan ölüme kadar bazı evrelerden geçer. Bunlardan en önemlisi kişiliğin oturmaya başladığı ergenliik dönemidir. Ergenlik dönemi genel itibariyle birey ve anne babalar için sıkıntılı geçen bir süre olarak adlandırılır.
Her ne kadar ergenlik dönemi kadar olmasa da ilk ergenlik, erken ergenlik olarak adlandırılan bir dönemdir 3 yaş dönemi. İlk ergenlik dönemi olarak adlandırılmasının temel nedeni; çocuğunuzun bu dönemde cinsiyetini farketmeye başlaması, evde bulunan hem cinsi ile bir mücadele ve kıskançlık krizleri içerisine girmesinden kaynaklıdır.
Freud’a göre bu dönemde cinsiyet kavramının farkına varan çocuklar; evdeki hem cinsi ile büyük bir mücadele içerisine girer. Kız çocuklarında anneye rakip olma ve babayı sahiplenme olarak farkedilen bu durum electra karmaşası, yine aynı şekilde erkek çocukların anneyi babadan kıskanması oedipus karmaşası olarak adlandırılır.
3 yaş sendromu ne yazık ki 2 yaş kadar hafif geçmemektedir. Yürümeye, konuşmaya ve sosyalleşmeye başlayan çocuk; sürekli öğrenme, yeni arkadaşlıklar edinme ve her şeyi sorma eğiliminde olacaktır. Özellikle aile bireyleri tarafından her isteği yerine getirilmeye çalışıldıkça; aksi bir durumda ( izin verilmediğinde) huzursuzlanacak, ağlama krizlerine girecek hatta kendini yerlere atıp tepinmeye kadar giden bir itiraz sürecine girecektir.
Bu süreçte 3 yaş ağlama krizlerinde dikkat edilecek ilk unsur; tutarlı olmaktır. Bir gün önce yasaklanan bir durumun yiyeceğin bir gün sonra serbest bırakılması çocuğun zihninde bir karmaşaya yol açacaktır. Özellikle dede ve büyük anne ile yaşayan çocukların en büyük sorunu ebeveynlerin yasaklarının büyük anne ve baba tarafından çiğnenmesidir. Bu durumda çocuk kuralları somutlaştırmakta sıkıntı yaşayacak ve tutarsızlığa sürüklenecektir.
3 yaş bunalım döneminde kurallar ve yasaklar konusunda çocuğun çevresinde bulunan herkesin iş birliği yapması, yasakların tavizsiz uygulanması ve asla esnetilmemesi sağlıklı bir sürecin ilk basamağıdır.
Bunalım döneminde nelere dikkat edilmelidir?
Bunalım döneminin en belirgin özelliği; ısrar etmektir. Özellikle ısrar ve ağlama krizleri ile çocuğun amacına ulaşabilmesi; kafasında istekler için ağlanması ve ısrar edilmesi gerektiği gibi yanlış bir algı oluşturacak ve bunu sürekli uygulamak isteyecektir.
Özellikle istekler konusunda çocuğa taviz veren bir kişinin olması ( baba, büyük anne ve baba, dayı amca vs) çocuğun o kişinin zaaflarından yararlanmaya başlamasına sebep olacaktır. Böyle bir durumda çocuğun o kişinin kendisini sevdiği, diğerlerinin ise sevmediği duygusuna kapılması kaçınılmazdır.
Yine Freud’a göre; bu dönem bireyin karakterinin oluşmaya, şekillenmeye başladığı dönem olarak adlandırılır. Bu dönemde kurallar ve yasaklar çocuğa güzel bir dille ve gerekçeleri ile açıklanmalı, kestirme cevaplar ve gerekçesiz yasaklardan uzak durulmalıdır.
Örnek vermek gerekirse; dondurmanın yasaklandığı dönemde hastalığından örnek vermek ve iyileşmek için dondurmadan uzak durması gerektiği uygun bir dille açıklanmalıdır. Açıklamaların eksik ve yetersiz olması çocuğunuzun size karşı tavır almasına ve onu sevmediğini düşünmenize sebep olabilecektir.
3 yaş sendromunu kısaca adlandırmak gerekirse; bu dönem çocuğun ben kimliğini kazanması ve evde sarf edilen iktidar mücadelesi olarak adlandırılabilir.
3 yaş bunalım sendromu ne kadar sürer?
Gelişim dönemleri incelendiğinde 3 yaş dönemi çocuğun karakterinin şekillenmeye başladığı, kalan hayatının büyük döneminin karakteristik özelliklerin oluşmaya başladığı dönemdir. Bu döneme dikkat edilmediği takdirde; öz güven eksikliği, içine kapanıklık ve bağımsız iş yapabilme gibi becerilerin sekteye uğrayabileceği bir döneme dönüşebilmektedir.
Bu dönemde çok sert tepkilerden kaçınılmalı, korkutma vb hareketlerden uzak durulmalıdır. Özellikle çocukta psikolojik travmaya sebep olabilecek uyarılardan ve tehditlerden uzak durulmalıdır. “Onu yaparsan ben ölürüm, onu alırsak seni sevmem.” vb sözlerin ilerleyen dönemlerde bilincinde yer edeceği ve size karşı da kullanılabileceğini akıldan çıkarmamak gerekir.
Bu dönemin en büyük yardımcısı karşılıklı iletişim ve koşulsuz sevgidir. Çocuğa yapılan tüm kısıtlamalar yaşa uygun bir şekilde açıklanmalı, ve bu kısıtlamaların ona sağlayacağı faydalar güzel bir şekilde izah edilmelidir. Her ne kadar çocuklarımızın iyiliği için mücadele ediyor olsak da; onun da artık istekleri arzuları olan bir birey olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.
Gelişim psikolojisinin en temel öğüdüdür gelişimdeki bireysel farklılıklar. Bu sebepledir ki; 3 yaş sendromunun atlatılacağı sürede farklılık gösterebilmektedir. Kimi çocuk 3 yaş dönemini 6 ay gibi bir sürede atlatırken, bazı yanlış uygulamalar ve tavizlerle bazı çocuklar için bu süre 2 yıla kadar uzayabilmektedir.
Ağlama krizleri ile nasıl başa çıkılır?
3 yaş sendromu denilince akla ilk gelen ağlama krizleridir. Çocuğunuzun bu dönemde her şeye ağlayabileceğini, mızmızlanmaya başladığını farkedeceksiniz.
Bir markette, parkta, sokakta sürekli kendinizi çocuğunuzla tartışırken bulmanız muhtemeldir. Bilgiye aç bir çocuk olarak her hareketinizi sorgulayacak, neden öyle olması gerektiğini merak edecektir. Bu dönemin anahtar kelimesi sabırdır. Emin olun siz anlatabilirseniz anlamakta hiç zorlanmayacaktır.
Özellikle market, alış veriş merkezleri gibi kalabalık ve renkli ortamlarda her ürün dikkatini çekecek ve aidiyet kavramından henüz bihaber olduğundan ısrarla almak isteyecektir. Onun satın almasına izin vermediğiniz bir ürün için de ilk başvuracağı yöntemdir ağlama krizleri.
Ağlama krizlerini aşmanın ilk yolu; ona neden izin vermediğiniz konusunda gerekli, seviyeli ve tutarlı açıklamalar yapmaktır. Ağlayan çocuğa nasıl davranılması konusunda pek çok ebeveyn problem yaşamakta ve bu krizlere katlanamayarak yasaklarından taviz verebilmektedir.
3 yaş ağlama krizlerini aşarken ilk yapılan hatadır; krizlere dayanamayıp yasakları çiğnemek. Bu durumun çocuğun zihninde ağlama krizlerini bir çıkış kapısı olarak görmesine sebep olacaktır. Ve sürekli tekrar etmeye başlayacaktır.
Ağlama krizlerinde ilk yapılacak müdahaleler
- Öncelikle yasağınızı uygun ve sevgi odaklı bir dille açıklayın.
- Nedenleriniz ve sonuçlarınız olsun.
- Tutarlı olun, ilk başta hayır dediğinize sonradan evet demeyin!
- İlgisini başka yöne çekmeye çalışın.
- Buna rağmen ağlayan, kendini yerlere atan bir çocuğunuz var ise sakinleşmesini bekleyin.
- Evet sadece sakinleşmesini bekleyin ve bu yaptığının ona faydası olmayacağını kararınızın net olduğunu ısrarla telkin edin!
Bu süreçte belki bir süre ağlamaya devam edecek fakat sonradan bunun bir yarar sağlamayacağını anlayarak vazgeçecektir. Bir kaç kez daha aynı kural için krizlere girebilecek, fakat sizin kararlı olmanız durumunda artık bu durumu kanıksayacak ve kuralı oluşturacaktır. İlk tavizinizde yine krizlere gireceğini unutmamak size bu dönemde yardımcı olacaktır.
Sizler de 3 yaş sendromu hakkında tecrübe ve deneyimlerinizi bizimle paylaşmak ister misiniz? Bu dönemde neler yaşadınız? Bu dönemi nasıl atlattınız? Yorum formumuzu kullanarak bize yazabilir ve düşüncelerinizi binlerce kişi ile paylaşabilirsiniz.
